متخصصان نظر می دهند؛
چگونه هالیوود فرهنگ عرب و مسلمان را حذف می کند
به گزارش مجله سرگرمی، تلماسه ۲ به علت حذف تأثیر خاورمیانه و شمال آفریقا در فیلم با انتقاد روبه رو و از آن بعنوان فرصتی از دست رفته برای هالیوود یاد شده که فرهنگ عرب و مسلمان را حذف کرده است.
به گزارش مجله سرگرمی به نقل از ورایتی، منتقدان سرتاسر جهان نخستین قسمت از برداشت دنی ویلنوو از رمان کلاسیک علمی تخیلی فرانک هربرت در سال ۱۹۶۵ را که درباره ی بت های دروغین، امپریالیسم و تأثیر مذهب بود و سال ۲۰۲۱ اکران شد، ستایش کردند. حالا، ۳ سال بعد، نقدها برای دنباله ای که مدت ها منتظرش بودند، باز هم جدی است. اما با وجود تمجید از فیلمبرداری و جلوه های بصری خیره کننده فیلم، «تلماسه: قسمت دوم» توسط تعدادی از مفسران به سبب ناتوانی در ارائه مناسب تاثیرات و تفسیر کتاب درباره ی خاورمیانه و شمال آفریقا (MENA) و امپریالیسم غربی مورد انتقاد قرار می گیرد. این منتقدان طیف وسیعی از مخالفت ها را ارائه می کنند، همچون کوتاهی در تولید فیلم با بهره گرفتن از بازیگران «مِنایی» در نقش های اصلی و همین طور کم توجهی به بخشهایی از داستان که درباره ی تأثیر خاورمیانه و شمال آفریقا است.
در ادامه، ویلنوو کاوش عمیق تری از آراکیس و ساکنان آن، فریمن ها، ارائه می کند که زندگی شان با ورود و به قدرت رسیدن پل آتریدس، یک فرد خارجی که اعمالش سرنوشت جامعه شان را دیکته می کند، تغییر می کند.
پل (تیموتی شالامه) همراه مادرش جسیکا (ربکا فرگوسن) در دنیای بیابان بدنبال عدالت برای قتل پدرش است. او خودرا در راه فریمن ها غرق می کند و به فردی به نام چانی (زندایا) نزدیک می شود، در صورتیکه با این احتمال دست و پنجه نرم می کند که شاید او مسیح پیشگویی شده آنها باشد که توسط فریمن ها به نام لیسان الغیب شناخته می شود.
در حالی که «تلماسه» در دنیایی خارق العاده می گذرد که مردمانی خیالی مانند فریمن ها در آن زندگی می کنند، رمان هربرت و آثار بعدی وی به شدت از فرهنگ خاورمیانه، شمال آفریقا و فرهنگ اسلامی نشات می گرفت و الهام بخش آثار خلاقانه کلیدی مانند فیلم زندگی نامه ای «لارنس عربستان» برنده اسکار ۱۹۶۲ و رمان لزلی بلانش «شمشیرهای بهشت: فتح و انتقام در قفقاز» که سال ۱۹۶۰ منتشر گردید و به جزئیات مقاومت مسلمانان در مقابل فتح قفقاز توسط روسیه می پرداخت، شد.
هربرت همین طور فریمن ها و درگیری های آنها با نیروهای خارجی را برمبنای رویدادهای تاریخی منطقه MENA خلق کرد. شدیدترین آنها ممکنست جنگ استقلال الجزایر باشد، که در آن الجزایری ها استقلال خودرا از فرانسه به دست آوردند و اولین رمان «تلماسه» تنها ۳ سال بعد از پایان آن منتشر گردید. پسر هربرت، برایان، اذعان داشت که الجزایری ها و همین طور «بدوی های فلات عربستان، که با بیابان های وسیع از تمدن جدا شده بودند» همچون افرادی بودند که الهام بخش خلق فریمن هربرت بودند.
هربرت حتی اشاره نمود که فریمن ها ریشه در فرهنگ عربی داشتند و در بین سختی ها از سیاره ای به سیاره دیگر رانده شدند. وی در مصاحبه ای در سال ۱۹۸۰ توضیح داد: من فریمن ها را در ریشه های بسیار قدیمی فرهنگ عربی می دیدم، اما فرهنگ عربی که با تشنج ها تغییر یافته و در طول قرن ها از آن عبور کرده است.
در فیلم از تصاویر و گنجاندن عناصر متمایز منطقه «مِنا» و اسلامی استفاده می شود. در «تلماسه: قسمت دوم»، خالکوبی های صورت آمازیغ و فریمن ها با لباس های روان مانند عبا که با چفیه هایی صورت شان را پوشانده اند و اغلب در کنار پس زمینه صحرای اردن و ابوظبی که فیلم آنجا فیلم برداری شده، مشاهده می شود. اسامی عربی مانند «مهدی» و «لسان الغیب» هم در سراسر فیلمنامه جا دارد.
در حالی که ویلنوو به ندرت در مورد فقدان بازیگرانی از منطقه «منا» در فیلم های «تلماسه» صحبت کرده است، در مصاحبه ای درباره ی فیلم نخست، هدف خودرا وفاداری به توصیف هربرت از فریمن ها عنوان نمود.
ویلنوو می گوید: تلاش کردم تا حد امکان به تصاویری که از دوران جوانی که کتاب را می خواندم در ذهن داشتم، وفادار باشم و این ایده که دنیای فریمن ها به صورتی از فرهنگ شمال آفریقا و خاورمیانه الهام گرفته شده است - فرهنگی که اتفاقاً من عمیقاً آنرا دوست دارم، چونکه دنیای بسیار پیچیده ای است - ایده قدرتمندی بود که از آفریقا در ذهن فرانک هربرت وجود داشت. تلاش کردم به عقاید او احترام بگذارم. بنا بر این است که بازیگری را به این روش انجام دادم و واقعاً حس می کنم که در انجام این کار حق دارم. این احساس واقعی است، احساسی صادقانه که به کتاب صادق است.
ویلنوو و همین طور برادران وارنر و لجندری که تهیه کننده این فیلم بودند، از اظهار نظر در این مورد خودداری کردند، اما یک منبع نزدیک به گروه تولید فیلم گفت «تلماسه» و دنباله آن از آموزش گروه فیلمبرداری محلی و اجرای برنامه های کارآموزی در منطقه مِنا بهره گرفته است. این منبع اظهار داشت: حدود ۴۲ نقش مکمل از فریمن ها و حدود ۱۵ نقش از تبار منا از بازیگران محلی هستند.
علیرغم جاه طلبی های فیلمساز برای وفاداری به رمان هربرت و تاثیرات آن، منتقدان فیلم عنوان می کنند که تنها بازیگر نقش اصلی یک فریمن که در رابطه با خاورمیانه و شمال آفریقاست، سهیلا یعقوب است. وی یک بازیگر سوییسی الاصل با پس زمینه ای تونسی است که نقش شیشکلی، دوست و همراه چانی شخصیت زندایا را بازی می کند. در «تلماسه: قسمت اول» هیچ بازیگری از مِنا در نقش های اصلی یا مکمل در بین فریمن ها وجود نداشت. دیوید دستمالچیان که اصالت ایرانی دارد، در فیلم در نقش یکی از اعضای خانه هارکونن که آراکیس را مستعمره و از منابع آن بهره برداری نمود، بازی کرده است.
فورواه شاه، در یادداشتی برای «کازموپولیتن» می نویسد به عنوان یک تماشاگر مسلمان از فقدان بازیگرانی از منطقه منا در نقش های اصلی روی پرده در هنگام تماشای دنباله «تلماسه» ناامید شده است. وی نوشته: استفاده از مهر و سجده در نماز توسط فریمن ها و زبان حدودا عربی و عبارات برگرفته از متون مذهبی و پوشیدن حجاب، این احساس را به وجود می آورد که «تلماسه» مقدار زیادی از اسلام و خاورمیانه الهام گرفته، اما فرهنگ آفریقای شمالی بطور کل در پرده نمایش جایی ندارد.
فرصتی از دست رفته برای ارج نهادن به فرهنگ و میراث غنی منطقه
سرنا رسول مدیر بازیگران و بنیانگذار MA Casting، به ورایتی می گوید ناامید است که بازیگران بیشتری از منطقه انتخاب نشده اند و می گوید: این یک فرصت از دست رفته برای ارج نهادن به فرهنگ و میراث غنی منطقه بود.
سو عبیدی مدیر دفتر MPAC هالیوود، نارضایتی مشابهی از انتخاب بازیگران دارد و آنرا اقدامی گیج کننده از طرف تهیه کنندگان فیلم می داند، در صورتیکه فیلم نخست هم با انتقادهای مشابهی روبه رو شد. او به ورایتی می گوید: این باتوجه به پیشینه فرهنگی داستان اشتباه به نظر می آید، و به همین دلیل، فیلم از نمایش دقیق دنیای متنوع «تلماسه» بازمی ماند و یکپارچگی و تأثیر فرهنگی فیلم را تضعیف می کند.
به کار گرفتن بازیگران منطقه در نقش های منفی
امانی الخطبه بنیانگذار سایت «دختر مسلمان» هم می گوید: یکی از برداشت های مهمی که در مورد انتخاب نکردن بازیگران خاورمیانه ای یا افرادی با پوست قهوه ای به میان می آید، این است که لابد استعداد کافی وجود ندارد. با اینحال صنعت سینما هیچ تردید و چالشی ندارد که بازیگرانی با آن پس زمینه ها را در نقش های کلیشه ای تروریست یا شرور به کار بگیرد. خیلی ساده، وقتی صحبت از نقش های منفی می شود، ما با تعداد بازیگران خاورمیانه ای مازاد هم مواجه هستیم.
کمتر از ۰.۲ درصد نقش های هالیوود از خاورمیانه هستند
توماس سیمسریان دولان، مشاور دانشگاهی ائتلاف پشتیبانی از هنرهای MENA و دانشکده مطالعات خاورمیانه و جنوب آسیا در اِموری، نبودن چهره هایی به نمایندگی از مِنا در هر ۲ فیلم «تلماسه» را ناامیدکننده می بیند و تاکید دارد که فرصت های کمی برای این جامعه در صنعت سینما وجود دارد (در مطالعات اخیر مانند گزارش تنوع در هالیوود که UCLA در سال ۲۰۲۴ منتشر کرد، در میان ۸۰۶ نقش در فیلم های سینمایی مطرح تر، ۱.۹٪ از منطقه مِنا بودند).
دولان می پرسد: اگر این رمان بطور غیرقابل انکاری در این مکان شکل گرفته، چرا استفاده از بازیگران و استعدادهای این منطقه این قدر ناخوشایند است؟
دولان اضافه می کند در صورتیکه نقش یعقوب در «تلماسه: قسمت دوم» ستودنی است، این شخصیت با قربانی کردن خود برای مساعدت با پل آتریدس و فریمن ها برای فرار از هارکونن، در دام کلیشه «تعیین کننده بومی» یا «وحشی نجیب» قرار می گیرد.
تعیین کننده بومی شخصیتی است که در اکشن جا دارد، اما اساسا در یک موقعیت درجه دوم و مطیع قدرت یا قهرمان استعماری است. ما می دانیم که اگر یک شخصیت اقلیت داشته باشیم (فرد رنگین پوست، متفاوت و غیره)، آنها به قهرمان کمک می کنند و سپس می میرند.
در کنار کمبود بازیگران خاورمیانه ای و شمال آفریقایی، «تلماسه: قسمت دوم» به سبب ایجاد تغییراتی در مواد اولیه خود که تاثیرات این بخش را کاهش داده، هم مورد انتقاد قرار گرفته است.
تغییر واژه های کلیدی چون جهاد
در مقاله اخیر نیویورکر، منویر سینگ استادیار انسان شناسی در دانشگاه دیویس کالیفرنیا، چگونگی پر شدن رمان هربرت با زبان عربی را توضیح می دهد، با اینحال دیوید جی پیترسون، زبان شناس فیلم، خیلی از این واژه ها را از زبان چاکوبسایی فریمن ها حذف نمود و دلیل هم این بود: باورپذیری!
سینگ می نویسد که چگونه ۲ واژه خاص عربی در فیلم ها برجسته شده: نخست، استفاده هربرت از اصطلاح «جهاد» در کتاب ها که به «جنگ مقدس» در فیلم ها تغییر کرد و تغییر عمده دوم مربوط به فریاد جمعی «زنده باد مبارزان» است.
در کتاب بجای عبارت «زنده باد مبارزان» از Ya hya chouhada استفاده شده که به شعاری از جنگ استقلال الجزایر اشاره دارد و هربرت آنرا به عربی فرانسوی ترجمه می کند. سینگ توضیح می دهد که این شعار بیش از هر چیز دیگری، مبارزات فریمن ها را به جنبش های استقلال طلب الجزایر مرتبط و آنها را از افراد فضایی به شخصیت های ضدامپریالیستی بدل می کند.
حذف پیام ضداستعماری
خلدون خلیل که به شکل گسترده در مورد «تلماسه» نوشته می گوید پاک کردن تاثیرات خاورمیانه و شمال آفریقا از فیلم، فرهنگ فریمن را مسطح و در نتیجه پیام ضداستعماری هربرت را تضعیف کرد.
خلیل به ورایتی می گوید: حتی کلمه فریمن از فرهنگ آمازیغ می آید. چگونه می توانید در حین پاک کردن مطالب منبع، چیزی در مورد فریمن ها بیان کنید؟ شما نمی توانید چیزی در مورد آنها بیاموزید، چونکه یک تصمیم گرفته شده که عرب بودن آنها را نفی کند. مشکل فیلم ها و دیدگاه کارگردان این است که تمام تلاش خودرا کرده تا شماره سریال هر چیزی را که در داستان در خصوص عرب یا مسلمان بودن است پاک کند، و این یک پیامد ناخواسته در حذف پیام های ضد امپریالیستی داشت.
خلیل به ویلنوو که کارگردان فیلم های علمی تخیلی «بلید رانر ۲۰۴۹» و «ورود» هم بود، به خاطر احترام به ژانر کلی اعتبار می دهد و می گوید: او به وضوح می داند که ژانرعلمی تخیلی یک آینه یا منشور اعجاب انگیز برای درک زمان و مکان کنونی ما است.
خلیل در ادامه می گوید: اما او برنامه های خودرا دارد. در مورد «تلماسه»، ویلنوو نارضایتی شخصی خودرا از تعصب و کسانی که از آن بهره برداری می کنند و این مساله جایگزین دیگر مضامین «تلماسه» در تفسیر او شده است، ابراز می کند. اگر فریمن ها در استثمار شدگان خلاصه شود، نه فقط این صفت از آنها خلع می شود که حتی نادیده گرفته می شود که آنها واقعاً برای چه می جنگند. آنها برای خانه خود آراکیس، تپه است که مبارزه می کنند.
دکتر کارا کندی که به شکل گسترده در مورد مسایل در رابطه با «تلماسه» نوشته و مدیر وب سایت Dune Scholar درباره ی تحلیل و بررسی آثار هربرت است، تاکید می کند که خاورمیانه پایه انکارناپذیر «تلماسه» و خیلی از نوشته های هربرت است. تحقیق ها و نوشته های واقعی این امر را ثابت می کند. او موافق است که عاقبت فرصتی برای «تجلی بخشیدن» به فرهنگ فریمن - ایمان، سنت هایشان و امیدهایشان به آراکیس- داشت. بجای آن ما باید شاهد جنگ بیشتر باشیم و چانی را ببینیم که یک موشک انداز در دست دارد. ما شاهد زمزمه های زنان کلاه دار در مورد دین و تبلیغات بودیم.
خلیل عنوان می کند که این یک مبحث تکراری در داستان های علمی تخیلی و فانتزی است: داستان هایی که از فرهنگ ها و مردم به حاشیه رانده شده اند، بدون این که واقعاً آنها را در مرکز قرار دهند، نشات می گیرد، می تواند منجر به پیام های درهم ریخته شود یا امکان حضور بازیگران رنگین پوست روی صفحه را از دست بدهد (نگاه کنید به: «شاهزاده ایرانی» و «شبح در پوسته».)
حذف شخصیت هایی که یادآور فلسطین هستند
دولان بر این باور است که نمونه های زیادی وجود دارد که نشان میدهد چطور میتوان داستانی را با الهام از یک جامعه به حاشیه رانده شده اقتباس کرد در صورتیکه هم سرگرم کننده و هم محترمانه باشد. او از سریال «خانم مارول» (با حضور قهرمان کمالا خان و خانواده پاکستانی-آمریکایی او) و «شوالیه ماه» (که قهرمان داستان استیون گرانت را به دنیای خدایان مصری می کشاند) یاد می کند که بخش جدایی ناپذیر این پروژه ها بهره گرفتن و مشارکت صمیمانه همین جوامع الهام بخش در ساخت آنها بوده است.
وی می گوید چندین شخصیت مِنایی در «تلماسه: قسمت دوم» هستند که نا ممکن است با تماشای آنها به یاد ویرانی ها و درگیری های جاری در منطقه که فلسطینی ها، ارمنی ها، سودانی ها و سوری ها با آنها مواجهند، نیفتیم. این درگیری ها منجر به آوارگی و مرگ خیلی از مردم و تخریب آثار فرهنگی، موسسه ها و خانه های آنها شده است.
وی می گوید: رویدادهای جهانی مسؤولیت بزرگ تری را بر دوش هالیوود می گذارد تا داستان های ما را درست تصویر کند. ما از فرهنگ های قوی و تاریخی می آییم و صدای ما به نام ها، افراد و تجربه های واقعی مرتبط می باشد نه خوراکی ناشناس برای سرگرمی. نحوه نمایش ما در رسانه ها تأثیر مستقیمی بر نحوه درک مردم از جوامع ما دارد که هم اکنون با ظلم و رضایت غیرقابل توصیفی روبه رو هستند. به ویژه که جهان شاهد مبارزه جهانی ضد استعمار در همین لحظه در رسانه های اجتماعی است و شکست هالیوود در سرکوب این مضامین از داستانی مانند «تلماسه» است که به وضوح از آن جنبش ها الهام گرفته شده است.
افسانه سازی از خاورمیانه بجای بیان واقعیت
سرنا رسول هم بر این نکته پایانی تاکید می کند که هربرت، پدر جهان «تلماسه»، برای ساختن جهان خود عمیقاً در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا کاوش کرد و از زبان ها، مذهب ها و شیوه های فرهنگی آن مضمون مرود نظر خودرا بیرون کشید. در مورد اقتباس های سینمایی اخیر باید گفت، آنها کار بسیار کمی برای درگیر کردن بازیگران، هنرمندان، مشاوران، موسیقی دانان و زبان شناسان MENA انجام دادند. در عوض، به افسانه سازی و تشریح دنیایی الهام گرفته از خاورمیانه ادامه داد.
از نظر رسول، وقتی صحبت از فیلم های «تلماسه» به میان می آید مبحث را باید چنین تحلیل کرد: قصه های ما به اندازه کافی خوب هستند، اما مردم ما نه.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب