محسن شریفیان:
اربعین تقوایی نبود نمی شد از ممد نبودی حرف زد
به گزارش مجله سرگرمی، محسن شریفیان اظهار داشت: اگر ناصر تقوایی در سال ۴۸ مستند «اربعین» را در بوشهر ضبط نمی کرد، ما نمی توانستیم بعدها در رابطه با آثاری چون «ممد نبودی» حرف بزنیم.
مراسم یادبود و نگاهی باردیگر به سینمای مستند زنده یاد ناصر تقوایی در چارچوب برنامه «شب ناصر» توسط انجمن صنفی کارگردانان سینمای مستند با همکاری خانه سینما شب گذشته شنبه ۱۷ آبان ماه برگزار شد.
به گزارش مجله سرگرمی به نقل از روابط عمومی خانه سینما، مهرداد زاهدیان رئیس هیئت مدیره در شروع برنامه «شب ناصر» به نمایندگی از انجمن صنفی کارگردانان سینمای مستند به ایراد سخنرانی پرداخت.
در ادامه، فیلمهای مستند «پیش»، «موسیقی جنوب»، «آرایشگاه آفتاب» ساخته زنده یاد ناصر تقوایی به نمایش درآمد.
سپس میثم شاه بابایی عضو هیئت مدیره انجمن سینمای مستند ضمن عرضه توضیحاتی مختصر از فیلمهای به نمایش درآمده، از سعید قطبی زاده، نویسنده و منتقد سینما برای آغاز نشست دعوت کرد.
سعید قطبی زاده با اشاره به اینکه میزبانی این جلسه افتخاری است که نصیب من شده است، اظهار داشت: این برنامه به بُعد دیگری از شخصیت هنری ناصر تقوایی در سینمای مستند اختصاص دارد. همانطور که می دانید موسیقی در جنوب یک سبک زندگی به حساب می آید و اهالی موسیقی به این هنر به عنوان شاخه ای تخصصی نگاه می کنند اما در موسیقی فیلم، هر نوع موسیقی باید در خدمت فیلم باشد.
موسیقی در آثار تقوایی صدای زندگی است
در ادامه محسن شریفیان، پژوهشگر موسیقی نواحی جنوب هم درباره ی سبک، لحن، فضاسازی و سازهای محوری موسیقی جنوب کشور و همین طور درباب اهمیت ناصر تقوایی، بیان داشت: زنده یاد تقوایی تصویر جذابی از موسیقی جنوب در دهه چهل و پنجاه عرضه کرد که بعدها به سرمشق همه ما تبدیل شد. از مستندهای «باد جن» تا «اربعین» نگاه انسان شناسانه او سبب شد تا موسیقی نه تنها به عنوان صدای صرف بلکه در مقام صدای زندگی شنیده شود.
وی ادامه داد: سینما و مردم شناسی بعد از تقوایی در حوزه مستندسازی بصورت جدی تری دنبال شد و ما فهمیدیم در کنار موسیقی چه طور می توانیم به موضوع مردم شناسی بپردازیم. اگر تقوایی در سال ۴۸ مستند «اربعین» را در بوشهر ضبط نمی کرد، ما نمی توانستیم بعدها درباره ی آثاری چون «ممد نبودی» حرف بزنیم.
آیین زار و نقش جغرافیا در مستندهای تقوایی
شریفیان با اشاره به اینکه قسمتی از مستند «باد جن» در بندر لنگه و بخشی در قشم ضبط شده است، بیان نمود: در این مستند و همین طور «اربعین»، موسیقی در خدمت فیلم قرار می گیرد و جغرافیا و هویت جنوب نقش مهمی بر عهده دارد. فیلمهای تقوایی سبب شد تا متوجه شویم آئین های جنوب کشور به چه شکلی است. در واقع جنوبی بودن ناصر تقوایی در نگاه و بینش او تاثیر بسیار زیادی داشته است. او کوشش کرد تا موسیقی و فرهنگ جنوب را معرفی نماید. متاسفانه حتی بسیاری متوجه نشدند نوع موسیقی که در مراسم تدفین او اجرا شد، چه بوده است. او حتی در مستند «اربعین» به لباس سفید حین مراسم تدفین اشاره نموده است که برخاسته از مراسم سوگواری جنوبی است که در آن ضرورتی ندارد همگی لباس های سیاه به تن کنند اما این مورد هم در مراسم خاکسپاری او، انتقادهای فراوانی را بدنبال داشت.
شریفیان تصریح کرد: تقوایی چهره ماندگاری به نام جهانبخش کردی زاده را معرفی نمود و سبب ماندگاری او شد. او خیلی سخت گیر بوده است و در انتخاب های خود همیشه جزییات زیادی را اعمال می کرد.
نگاه فلسفی به آثار تقوایی
محمدعلی نجف پور آهنگساز و پژوهشگر موسیقی هم در جواب سعید قطبی زاده درباره ی اهمیت سازهای ریتمیک در فضاسازی موسیقی جنوب کشور، اظهار داشت: ناصر تقوایی در سینمای ایران همچون یک جواهر به حساب می آمد. از نظر من، هنر یک فضیلت عقلانی است و برای من نگاه تقوایی، نگاه فیلسوف مولف پشت دوربین است و همین مساله او را از سایرین متمایز می کند.
وی ادامه داد: آئین های جنوب به مثابه تبلور ناخودآگاه جمعی است. در این آئین ها جمعیت و باور جمعی اهمیت بسیار زیادی دارد. به نظرم کارهای تقوایی شباهت عجیبی به آثار ویسنت ون گوک دارد.
نجف پور گفت: زار در واقع قسمتی از ناخودآگاه است که سرکوب شده و بصورت روح بیگانه به ظهور می رسد. درمان این بیماری به مفهوم پذیرفتن رنج است که باعث شفا می شود.
وی تصریح کرد: موسیقی در جنوب کشور، برای فیلمساز مختص این خطه، نه تنها انگیزه، بلکه نوعی لنگر هویتی به حساب می آید. در واقع موسیقی از ژن مردمان بومی جنوب جدا نیست. بعنوان مثال، در مستند «اربعین» شاهد یک آئین موسیقایی هستیم که سوژه فیلمساز به حساب می آید. نسبت موسیقی با زندگی مردمان جنوب، مانند نسبت شیرینی با قند است و جزء تفکیک ناپذیر زندگی اهالی این خطه به حساب می آید.
وی با اشاره به اینکه در کارهای تقوایی موسیقی با دوربین یکسان بوده است و نمی توان میان آنها تفکیک قائل شد، اظهار داشت: تقوایی خیلی خوب خط تألیف موسیقی را می شناخت و این مورد در خیلی از کارگردان های سینمای ایران دیده نمی شود.
خاطرات شیخ الاسلامی از همکاری با ناصر تقوایی
در ادامه این جلسه قطبی زاده اظهار داشت: همیشه کنجکاو بوده ام درباره ی آموخته های مهوش شیخ الاسلامی از تقوایی سؤال کنم.
در ادامه مهوش شیخ السلامی اظهار داشت: ناصر تقوایی در هر مقطعی که با او کار کردم از سال ۵۲ و در مقاطع مختلف، صبر، مهربانی، آرامش و خیلی از موارد دیگر را به من آموخته است. باید در ابتدا تقوایی را شناخت تا بتوان با او کار کرد. او دارای اخلاق خاص خود بود و این مورد برای هر کسی قابل درک نیست. تهیه کننده ها معمولا ناصر را نمی شناختند در صورتیکه زمانی که این شناخت حاصل شده، شاهد فیلم هایی موفق بوده ایم.
وی ادامه داد: تقوایی به هر یک از جزییات دقت بسیاری داشت تا بتواند لوکیشن و زاویه درست را پیدا کند. ارتباط تقوایی با دوربین در سینمای مستند به گونه ای بطورکامل فکرشده بود و باید بیاموزیم که در سینمای مستند چنین نگاهی را در پیش بگیریم.
شیخ السلامی مستندساز و پژوهشگر سینما تصریح کرد: خوشبختانه در مستندهای ساخته شده تقوایی، تهیه کننده ها همکاری خیلی خوب و نزدیکی با او داشتند.
پیوند واقعیت و ادبیات در سینمای تقوایی
قطبی زاده در ادامه بیان داشت: تقوایی از شیوه کار مستند در سینمای داستانی هم بهره می برد و بنابراین رگه هایی جدی از واقعیت در کارهای او دیده می شود. او به سبب خاستگاه ادبی خود، مقوله ادبیات را وارد مستند می کند.
در ادامه شیخ الاسلامی افزود: من در سریال «دایی جان ناپلئون» در کنار تقوایی بودم. در سال ۵۲ تحصیلات خودرا به انتها رساندم. آن زمان تقوایی می خواست فیلمی درباره ی فرش بسازد و کارهای در ارتباط با آن در وزارت فرهنگ و هنر انجام می شد. در آن زمان برای بار اول به عنوان دستیار و برنامه ریز با او همکاری کردم. در آن مقطع، طی پنج ماه فیلمی بی نظیر به نام فرش ساخته شد اما پوزیتیو و نگاتیو در ارتباط با آن در دسترس نیست. بعد از انقلاب پرس وجوی بسیاری انجام دادیم اما نتوانستیم نگاتیوهای در ارتباط با آنرا پیدا نماییم.
وی تصریح کرد: در تولید فیلمهای مستند در ارتباط با پروژه فرش، تهیه کننده و سفارش دهنده بسیار با ناصر تقوایی همراه بودند. تقوایی از نور استفاده بسیار زیادی می کرد و تصویرهای او دارای کیفیت نقاشانه بود. ضمن این که در آثار او، معماری در خدمت فیلم قرار داشت و میان معماری و بافت فرش نوعی پیوستگی احساس می شد و این موارد سبب تشکیل فرم در فیلمهای او شد.
وی افزود: برای من حضور در پروژه «دایی جان ناپلئون» افتخار بزرگی بود و برای اولین بار از این سریال، عنوان برنامه ریزی در تولید فیلمها به امری رایج تبدیل شد.
یاد و خاطره ناصر تقوایی در بین همکاران
شیخ الاسلامی با اشاره به اینکه تقوایی هنگام ساخت سریال «دایی جان ناپلئون» بسیار جوان بود، اظهار داشت: او هیچ وقت به فردی بی احترامی نمی کرد و در کار خود بسیار مهارت داشت. زمانی که کار هر روز به پایان می رسید، او به لوکیشن در ارتباط با روز بعد مراجعه می کرد و جزییات فیلمبرداری را یادداشت می کرد. در کارهای او همیشه جای دوربین مشخص بود و برای بار اول سناریوهایی به دست ما می رسید که بدون تغییر و به صورت پلان بندی شده فیلمبرداری می شد و بنابراین کار من به عنوان برنامه ریز آشنا با اخلاق تقوایی، بسیار ساده بود.
دقت نظر هنری ناصر تقوایی در مستندسازی
شیخ الاسلامی در جواب سوال قطبی زاده درباره ی روش تقوایی در ساخت فیلم مستند پاسخ داد: او بر میزانسن نظارت کامل داشت و برای آن که فرم غائی اثر شکل بگیرد، حتی در مورد جای قرارگیری بازیگران نظارت داشت. در سریال «کوچک جنگلی» که البته پیش تولید کوتاهی داشت در بازنگری لوکیشن همراه او بودم. در آن زمان تیرهای برق مزاحم بودند و تقوایی می گفت باید این تیرها با تیرهای برق چوبی تعویض شود.
سپس قطبی زاده خطاب به شیخ الاسلامی اظهار داشت: بسیاری معتقد هستند دقت تقوایی به وسواس تبدیل گشته بود و علت ساخت آثار کم تعداد او، با وسواس زیادش مرتبط بود. در واقع نوعی جامع الاطراف بودن در کار تقوایی دیده می شود. نظیر تسلط بر موسیقی، ادبیات، شناخت از ادبیات کلاسیک و آشنایی با هنرهای دیگر. به نظر شما این جامعیت و تسلط تا چه اندازه بر روی همکاران او تاثیر می گذاشت؟
شیخ الاسلامی در پاسخ اظهار داشت: تعداد آثاری که تقوایی تولید آنها را شروع کرد، کم نبودند. به نظر من وجود دقت نظر در تقوایی یک خصلت مهم در او بود. ما برای بازنگری مجموعه «کوچک جنگلی» چند ماه با یک خودرو متعلق به تلویزیون، در جست وجوی لوکیشن بودیم. او حین کار فراموش می کرد که باید نهار بخورد در واقع تقوایی در کار خود غرق می شد. زمانی که فردی به کار خود علاقه دارد، معمولا چنین حالاتی را تجربه می کند. اینروزها بسیار دلتنگ ناصر تقوایی هستم.
نگاه فلسفی به آثار ناصر تقوایی
در ادامه برنامه « شب ناصر» حاتم قادری استاد علوم سیاسی و اندیشه اجتماعی هم بیان نمود: فیلمها و سریال های تقوایی را به دقت مشاهده کرده ام و در کتاب جدید خود، یک فصل به مجموعه «دایی جان ناپلئون» اختصاص داده ام. ادبیات قسمتی از زندگی من به حساب می آید و اینروزها توجه ویژه ای به هنر سینما دارم.
در این مراسم هنرمندانی همچون: عزیز ساعتی، محسن عبدالوهاب، سعید رشتیان، فرهاد ورهرام، محمد کارت، میترا محاسنی، علی همراز، پریسا عشقی، حمید جعفری، محسن سخا، محمدصادق دهقانی، جابر مطهری زاده، مرتضی جذاب، پروین ثقه الاسلامی، هادی شریعتی و... حضور داشتند.
خلاصه اینکه سینما و مردم شناسی پس از تقوایی در عرصه مستندسازی به طور جدی تری دنبال شد و ما فهمیدیم در کنار موسیقی چه طور می توانیم به موضوع مردم شناسی بپردازیم. او حتی در مستند اربعین به لباس سفید حین مراسم تدفین اشاره نموده است که برخاسته از مراسم سوگواری جنوبی است که در آن ضرورتی ندارد همگی لباس های سیاه به تن کنند اما این مورد هم در مراسم خاکسپاری او، انتقادهای فراوانی را بدنبال داشت. در آن زمان تیرهای برق مزاحم بودند و تقوایی می گفت باید این تیرها با تیرهای برق چوبی تعویض شود.
منبع: newsfun.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب