درس های مبارزه چین با كرونا برای ایران
مجله سرگرمی: ایسنا یادداشت روز _ حامد وفایی، عضو هیات علمی گروه زبان و ادبیات چینی دانشگاه تهران _
با انتشار خبر درگذشت دو هموطن در شهر قم به سبب مبتلاشدن به ویروس كرونا، بررسی روند مواجهه با این ویروس در پرجمعیت ترین كشور جهان و آموختن درسهایی از آن برای ایران كه حالا با این ویروس رویاروی شده، نه تنها لازم و مفید كه ضروری به نظر میرسد.
بدون شك باید دولت چین را یكی از قدرتمندترین حكومتهای جهان در امر "مدیریت" بدانیم كه شایستگی خود در عرصه های مدیریتی خصوصاً در حوزه اقتصادی را به رخ جهانیان كشیده؛ پرواضح است كه ایجاد فضای توسعه پایدار برای كشوری با بیشتر از یك میلیارد و چهارصد میلیون نفر جمعیت و فراتر از آن بیرون كشیدن چند ده میلیون نفر از زیر خط فقر طی سال های اخیر امری است كه نمی توان به راحتی از آن چشم پوشی كرد.
اما آنچه این نوشتار قصد پرداختن به آنرا دارد، مدیریت چینی ها در حوزه بحران یا به بیانی "مدیریت بحران" است كه جدیدترین نمونه آن در مواجهه این كشور با ویروس كرونا رخ نموده است. البته نباید از یاد برد كه حاكمیت چین نیز همچون تمام دولت های جهان، عاری از اشكال نبوده و در مواردی با بروز اشتباهاتی، هزینه هایی را به این كشور و مردم آن تحمیل كرده، اما آنچه در قالب همین بحث و موضوع مدیریت بحران اهمیت می یابد، شناسایی سریع عاملان اشتباه و اصلاح روند یاد شده است كه در خیلی از موارد در چین بروز و ظهور داشته و جدیدترین نمونه آن ماجرای پزشك چینی افشاگر كرونا و برخورد دولت چین با او بود.
از سوی دیگر بنظر می رسد چینیان بعنوان جامعه ای شرقی كه در كوران مدرنیته قرار گرفتهاند، به رغم تمامی تفاوت های فرهنگی و اجتماعی، در بعضی خصوصیات فردی و جمعی، با ایران و ایرانیان قابل قیاس باشد و بدین جهت توجه به تجربه چینی ها و مدل مدیریتی این كشور در مواجهه با بحران ها می تواند حاوی درس های مهمی برای دولتمردان ایرانی و هموطنان مان باشد.
پس از ذكر دو مقدمه یاد شده، نكاتی از مبارزه چین با كرونا برای آگاهی ایرانیان در شرایط فعلی یاد شده قرار میگیرد.
آنچه بیشتر از هر چیز در چین بعد از رسانه ای شدن ماجرای كرونا و اعلام فراگیری این ویروس قابل توجه بود، تشكیل مثلثی مدیریتی با سه ضلع «درمانی، تبلیغاتی و ایمنی» بود. تشكیل بازوی درمانی در مواقع بروز بحران های بهداشتی و پزشكی از مسلماتی است كه در هر كشوری رخ می دهد اما دراین زمینه آنچه چین را از دیگركشورها متمایز میكند، "سرعت" ساماندهی نیروها در این عرصه و عملیاتی سازی سریع امكانات بهداشتی – درمانی بوده است. ساخت بیمارستان ویژه در شهر ووهَن و اعزام صدها پزشك و نیروی متخصص و داوطلب از سراسر چین و مراكز بهداشتی به مركز حادثه از اقداماتی بود كه به سرعت از طرف دولت چین اجرایی شد.
یكی از خصوصیات چینی ها كه از قضا در جامعه ایرانی چندان توجهی به آن نمی گردد، اطاعت بی چون و چرا از مافوق در حوزه های مختلف و انجام وظیفه محوله بدون اعمال نظر شخصی است كه شاید بتوان از آن بعنوان یكی از مهم ترین اهرم های مدیریتی این كشور در شرایط خاص یاد كرد. دستگاه های متصدی امور بهداشتی چین بعد از ساماندهی اولیه نیروها در مركز بحران، به دقت تقسیم بندی شده و حتی جزئیاتی چون رنگ یونیفرم افراد كه نمایانگر حوزه كاری آنها در بخش های مختلف همچون خدماتی، شناسایی، درمانی، پرستاری و غیره بود تعیین شد. همزمان گروه هایی ویژه در مراكز پژوهشی چین مامور به بررسی ابعاد موضوع و شناسایی خصوصیات ویروس برای تعیین راهكارهای درمانی شدند كه البته هنوز تحقیقات در این عرصه به نتیجه نرسیده است.
ضلع دوم مثلث یاد شده، تبلیغات و ابزار آن یعنی رسانه است. شاید بیراه نباشد اگر بگوییم در مواقع بروز بحران، آنچه بیشتر از هر چیز حتی مسائل درمانی – بهداشتی سبب بهبود اوضاع می شود امر اطلاع رسانی صحیح و تبلیغات است كه در اغلب موارد نه تنها سبب پیش گیری از فاجعه شده بلكه قابلیت مدیریت وخامت شرایط بحرانی را نیز داراست. در ماجرای رویارویی چین با ویروس كرونا، هر چند كه دولتمردان چینی در گام نخست، و در واكنش به اعلام خطر یك پزشك چند ماه قبل از فراگیری ویروس چندان عملكرد قابل قبولی نداشتند اما با جدی شدن موضوع، ضمن اصلاح رویه سابق، اطلاع رسانی دقیق و سریع را در دستور كار خود قرار دادند. یكی از خاصیت های جامعه چینی كه شباهت قابل توجهی با ایران ما دارد، تاثیرپذیری شدید فضاهای اجتماعی از شایعات و اخبار بی اساس است كه باتوجه به گسترش فضای مجازی در هر دو كشور مدیران بحران را با معضلاتی اساسی مواجه می سازد.
در خیلی از موارد ویروس "شایعه" كشنده تر از ویروس های دیگر عمل می كند و بر این اساس بنظر می رسد توجه به اصل تبلیغات در مواقع بروز بحران كه طبعا نیازمند زیرساخت های قدرتمند است، نه تنها یك امر بنیادین كه یك لزوم غیرقابل انكار برای دولت ها باشد. اطلاع رسانی در مواقع بحران باید سریع، صحیح و صادقانه باشد. نتیجه فقدان هر یك از این سه اصل حیاتی در ضلع تبلیغاتی مثلث یاد شده برای مدیریت بحران، تقویت شریانهای شایعه و جایگزینی مجاری غیررسمی اطلاع رسانی و طبعا ضربه پذیری جامعه از اخبار بی اساس خواهد بود.
به باور نگارند، سرمایه اصلی و بی بدیل یك حكومت، "اعتماد" افكار عمومی و اجتماعی است كه اگر خدشه دار گردد، زمینه را برای تشدید بحرانها و خارج شدن شرایط از دست مدیران بحران فراهم خواهد ساخت و اینجاست كه اهمیت بازوی تبلیغاتی و رسانه در چنین مواقعی آشكار میگردد.
مدیران بحران در چین، با انتشار گسترده خبر فراگیری كرونا، نسبت به مدیریت فضای رسانه ای در این كشور اقدام نمودند. شبكه های اجتماعی در چین به رغم برخی ادعاها بسیار قدرتمند، فراگیر و كاربردی هستند و در چنین شرایطی عملا مانند تیغی دو لبه عمل می كنند و به همان میزان كه انتشار یك شایعه را تسهیل نموده، در اطلاع رسانی سریع و صحیح نیز كاربرد دارند. چند صباحی بعد از انتشار ویروس كرونا در شهر ووهن چین، تمام موتورهای جستجوی بومی و رسانه رسمی این كشور نسبت به درج پنجرهای ویژه برای پرداختن به اخبار این ویروس اقدام نمودند؛ بازوی رسانه ای – تبلیغاتی دولت چین با طراحی نرم افزاری ویژه، امكان رصد آنلاین وضعیت كرونا در سراسر كشور را فراهم نمود و آمار لحظه ای افراد مبتلا، مشكوك، درمان شده و فوتی در دسترس عموم قرار گرفت.
در مواردی حتی امكان مشاهده نزدیكترین موارد مبتلاشدن روی نقشه آنلاین برای افراد فراهم گشت و همزمان ویدئوهای كوتاه آموزشی خیلی از شبكه های مجازی و رسانههای چینی را پر كرد. اتاق فكر رسانه ای چین، در سریع ترین زمان ممكن نسبت به طراحی شعارهایی كه سبب همدلی و افزایش روحیه اجتماعی بود اقدام نموده و از افرادی كه در "خط مقدم" مبارزه با كرونا مشغول به فعالیت بودند بعنوان قهرمانان ملی یاد شد.
تصاویر صورت دختران و پسران جوانی كه بجهت استفاده متمادی از ماسك های محافظ، لطمه دیده بر خروجی رسانه ها منتشر گردید و به شكل گسترده فضای مجازی چین را با الفاظی تهییج كننده اشغال نمود. دستگاه تبلیغات دولت چین همزمان در فضای بین المللی فعال گشت و با پیگیری نوعی "دیپلماسی همدلانه" با كشورهای دوست، نسبت به دریافت كمك های آنها اقدام نمود. شكی نیست كه چین بعنوان كشوری كه توانایی ساخت ده روزه یك بیمارستان مجهز را داشته و از آن بعنوان "كارخانه جهان" یاد میشود، توانایی پشتیبانی برای تهیه ابزار بهداشتی همچون ماسك های محافظ را دارد، اما در این شرایط ترجیح بر جلب حمایت بین المللی و ایجاد فضای همدلی در محیط خارجی و داخلی برای چینی ها است و این یعنی بهره گیری از بحران داخلی برای ایجاد فرصت خارجی كه خود جای بسی تامل و توجه دارد.
در راستای حراست از اصل اعتماد اجتماعی، دولت چین نسبت به بركناری سریع مدیران اجرایی و بهداشتی كم كار یا متخلف در مركز بحران و جایگزینی آنان با افراد تازه نفس اقدام نمود و مقامات ارشد كشور در نخستین فرصت به مركز بحران سفر كرده و از نزدیك در جریان امور قرار گرفتند. همزمان رئیس جمهور چین ضمن حضور در بین مردم عادی بر پیروزی قطعی كشورش در این "جنگ" تاكید نمود.
ضلع سوم مثلث مدیریت بحران در چین، در جریان مبارزه با كرونا ایمنی و اصل امنیت بوده است. در این عرصه نیروهای انتظامی، امنیتی و نظم دهندگان اجتماعی به یاری دو بازوی «پزشكی – بهداشتی» و «رسانه ای – تبلیغاتی» شتافته اند. هر چند كه ماهیت شرایط به وجود آمده برای چین امنیتی نبوده اما تردیدی نیست كه مدیریت فضاهای اجتماعی شامل حقیقی و مجازی در شرایط بحران، ضامن موفقیت دو بازوی دیگر خواهد بود. چند روز بعد از فراگیری كرونا، برخورد باعاملان انتشار شایعات بی اساس در دستور پلیس فضای مجازی چین قرار گرفت. پلیس اعلام نمود با افرادی كه بی خود از قرنطینه ها بیرون بروند برخورد خواهد شد و جریمه مادی و زندان در انتظار این افراد خواهد بود. پیگیرد افراد مبتلا به صورت نفر به نفر در دستور كار قرار گرفت و آگهیهای جستجوی افراد همسفر با مبتلایان در اتوبوس، قطار و هواپیما خروجی خیلی از رسانه های رسمی چین را به خود اختصاص داد. دانشگاه ها و مراكز آموزشی در قرنطینهای نامحسوس كنترل شدند و ورود و خروج از شهرك های مسكونی با مجوز و به صورت محدود مدیریت شد. همزمان از نیروهای داوطلب و انتظامی برای تذكر به افرادی كه در محیط های عمومی توجهی به قواعد بهداشتی نداشتند بهره گرفته شد. برای افرادی كه زندگی در چین را تجربه كرده و از حجم انبوه و چند صد میلیونی حركت مسافران این كشور در روزهای عید بهاره آگاهی دارند، اهمیت و بزرگی مدیریت بحران و خلوت نگه داشتن اماكن عمومی در روزهای جاری بیشتر از دیگران ملموس است.
به هر تقدیر با كاركرد صحیح سه ضلع عملیاتی مدیریت بحران در چین، دولتمردان این كشور موفق به مدیریت كرونا در داخل مرزهای این كشور شدهاند. تا زمان نگارش این سطور، سیر صعودی مبتلاشدن به كرونا در چین متوقف شده و شیب قوس نزولی آن در حال افزایش می باشد. الان از مجموع بیشتر از 74 هزار بیمار تائید شده، حدود 50 هزار تن در استان خوبِی و مركز انتشار بیماری بستری اند و تعداد مبتلایان تحت نظر در شهرهای مهم همچون پكن، شانگهای و گوآنگجو از چند صد نفر تجاوز نمی نماید. تعداد مبتلایان روزانه در كل كشور چین نیز امروز نسبت به روز گذشته 1497 نفر كاهش یافته است. این آمار یعنی چین توانسته كرونا را نه تنها در فضای داخلی كه در قیاس با انتشار بیماری مشابه از آمریكا طی سالهای گذشته به خوبی مدیریت و كنترل كند.
اكنون ایران بعنوان كشوری كه در ابعاد جمعیتی و جغرافیایی بمراتب محدودتر از چین است، در مقیاسی بسیار كوچكتر با ویروسی روبه رو شده كه پرجمعیت ترین كشور دنیا توانسته با اعمال مدیریت صحیح و دقیق در هفته های اخیر، ضمن كنترل رشد آن سیر نزولی مبتلاشدن در نمودار بیماری را محقق سازد.
به نظر می رسد ایجاد حداقل های مدیریت بحران و تشیكل مثلث مدیریتی یاد شده با نقطه طلایی "اعتماد عمومی" ضمن ایجاد آسایش روانی برای افكار عمومی جامعه و تسهیل عبور از رخداد (كرونا در ایران هنوز ابعاد بحران نیافته) اخیر، شرایط كشور را برای مواجهه با حوادث آتی و بحران های پیش بینی نشده مهیاتر از قبل خواهد نمود.
منبع: مجله سرگرمی
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب