چرا بهار ساسانیان از اول آذر آغاز می شد؟
به گزارش مجله سرگرمی، ساسانیان در اولین روز آذر ماه، آغاز اعتدال ربیعی و بهار را جشن می گرفتند، ازاین رو به آن «بهار جشن» یا «آذرجشن» می گفتند.
به گزارش مجله سرگرمی به نقل از ایسنا، ساسانیان سال را کسیبه در نظر نمی گرفتند، از همین رو اولین روز آذرماه (سال اوستایی) مصادف با بهار بود. «بهارجشن»، نامهای دیگری هم داشت، مانند «رکوب الکوسج»، «کوسه برنشین». ابوریحان بیرونی هم در دو کتاب خود این جشن را با نامهای «یوم الثعلب» و «ابسال وهار» معرفی کرده است. (گاه شماری و جشن های ایران باستان، هاشم رضی)
پس از انقراض ساسانیان، سال «کبیسه» در نظر گرفته می شد و بر همین اساس، فصل ها و جشن ها از جایگاه خود خارج شدند و «بهارجشن» که در اول آذرماه برگزار می شد، در فصول دیگر تغییر جهت داد. (گاه شماری و جشن های ایران باستان، هاشم رضی)
یکی از آیین هایی که در «بهار جشن» برگزار می شد، «کوسه برنشین» بود. ابوریحان بیرونی در شرح این رسم چنین آورده است: «در اولین روز از آذرماه یا اولین روز بهار مردی کوسه (بی ریش) با شمایلی عجیب و غریب را بر خری می نشاندند که به یک دست کلاغ داشت و به دست دیگر بادبزن که خویش را مرتب باد می زد. او برای پیشگیری از نفوذ سرما با روغن های گرم کننده ویژه ای، خویش را چرب کرده و خوراک و آشامیدنی های گرم کننده می خورد. مردم به این کوسه‌ی ژنده پوش که اشعاری در وصف بدرود با سال می خواند، می خندیدند و آب و برفآبه به سمت او پرتاب می کردند.
شمار فراوانی از مردم کوچه و بازار و هم برخی ماموران حکومتی به دنبال او بودند و او مجاز بود که از هر خانه و دکانی یک درم سیم یا یک دینار بگیرد. اگر کسی از پرداختن این وجه سر باز می زد مرد کوسه می توانست از ظرف مرکبِ سیاه یا گِل سرخ رنگی که همراه داشت او یا خانه او را نشان کند و گاه به لودگی، فرمان تاراج او را می داد. بخشی از این پول که از آغاز مراسم تا میانه روز به دست می آمد سهم حاکم و درآمد میانه روز تا پایان مراسم به هنگام غروب سهم کوسه و همراهان او بود.
مردم از ترس حکومت و مسخرگی و لودگی کوسه و هم از بیم آلوده شدن لباس و جامه معمولاً این پول را پرداخت می کردند. بعد از غروب آفتاب، کوسه باید می گریخت و پنهان می شد، وگرنه مردم مجاز به ضرب و شتم او بودند و کسی هم مانع آنها نمی شد.»
در «برهان قاطع» (به قلم محمدحسین بن خلف تبریزی متخلص به برهان) هم چنین می خوانیم: «جشنی است که پارسیان در غره (اول ماه) آذر (برگزار) می کردند و وجه تسمیه اش آن است که در این روز، مرد کوسه‌ی یک چشمِ بد قیافه‌ی مضحکی را بر الاغی سوار کرده و داروی گرم بر بدن او طلا می کردند و آن مرد مضحک مروحه یا بادبزنی در دست داشت و پیوسته خویش را باد می کرد و از گرما شکایت می نمود و مردمان برف و یخ بر او می زدند و چندی از غلامان پادشاه هم با او همراه بودند و از هر دکانی یک درم سیم می گرفتند و اگر کسی در چیزی دادن کوتاهی و تعلل می کرد گل سیاه و مرکب که همراه او بود، بر جامه و لباس آن کس می پاشید و از صباح تا نماز پیشین هرچه جمع می شد تعلق به سرکار پادشاه داشت و از پیشین تا نماز دیگر به کوسه و جمعی که با او همراه بودند. اگر کوسه پس از نماز دیگر به نظر بازاریان در می آمد او را آنقدر که توانستند می زدند و آن روز را به عربی «رکوب کوسبج» خوانند. گویند در این روز جمشید از دریا مروارید برآورد و در این روز خدای تعالی حکم سعادت و شقاوت فرمود هر که در این روز قبل از آنکه حرف زند بهی بخورد و ترنج ببوید، تمام سال او را سعادت باشد.»
همچنین ابوریحان در کتاب «آثارالباقیه» نوشته است: «این روز را هم «ابسال وهار» گویند و پادشاهان کیانی آنرا بهار جشن می نامیدند. در این روز بود که خبر «شاه بحیره» رسید آنها روباهانی بودند بالدار که در عصر پادشاهان کیانی می زیستند و سعادت و خوشی روزگار آنان به این روباهان بود که بعد از ایشان منقرض شدند و از این جاست که در این روز نگاه بر روباه را فرخنده می شمردند.» (گاه شماری و جشن های ایران باستان، هاشم رضی)
امیر صادقی ـ مسؤول پژوهش های مردم شناسی استان کردستان ـ در رابطه با اجرای این آیین به ایسنا اظهار داشت: «کوسه وه وی، کوسه گردی، کوسه گلین، کوسه گلدی همچون عناوینی است که در نقاط مختلف ایران به آیین «کوسه برنشین» گفته می شود. این رسم در بعضی از مناطق ایران در زمستان برگزار می گردد و در بعضی نقاط دیگر جزو جشن های بهار به حساب می آید. همینطور در مناطق مختلف ایران با عنایت به اقلیم و فرهنگ بومی آن ناحیه شکل برگزاری آن مختلف است. «کوسه وه وی» نوعی آیین نمایشی شبانی (چوپانی) است که طبق تحقیقات انجام شده قدمت آن تا دوران میترایی مشخص شده است، اما بعضی از صاحب نظران ریشه های آنرا به پیش از دوران میترایی هم نسبت می دهند. «کوسه وه وی» در کردستان نزدیک به چله زمستان برگزار می گردد. البته این آیین در روزهای عید نوروز و همینطور در عروسی ها به صورت نمادین و بیشتر برای ایجاد فضای شاد و مفرح اجرا می شود.»
آیین «کوسه وه وی» در کردستان
منبع: مجله سرگرمی
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب